Als Picnic vertrekt uit Nederland mist bijna niemand daar wat aan

Uw auteur in een Picnicwagentje, eigen foto, genomen door Jeroen van der Weerd, juni 2018

Als Picnic vertrekt uit Nederland mist bijna niemand daar wat aan

Groot nieuws! Online supermarktbedrijf Picnic is wellicht van plan om uit Nederland te vertrekken. Daar wordt op gehint althans door CEO Michiel Muller. Maar de vraag is of dat wel zo erg is. Want wat voegt Picnic eigenlijk toe aan de Nederlandse economie? Is het mogelijke vertrek wel zo’n forse aderlating? Retailonderzoeker en -auteur Hans van Tellingen is kritisch op de bijna religieus aandoende verering van Picnic, dat maar geen winst kan maken en via allerlei rekenkundige activiteiten ons wil doen laten geloven dat er wél winst gemaakt wordt.

Waarom Stenen Winkels Winnen

Uw auteur heeft sinds 2013 veel blogs geschreven over de toekomst van de winkels, de winkelstraat en de winkelcentra. Uiteindelijk culmineerden deze schrijfsels tot drie boeken, met de pakkende titels ‘#WatNouEindeVanWinkels’, ‘Waarom Stenen Winkels Winnen’ en ‘Retail is Mensenwerk’ (‘Hoe Stenen Winkels Winnen’). De boeken zijn tienduizenden keren verkocht en op vele podia mocht ik, en mag ik nog steeds, een realistisch én optimistisch verhaal houden over de stand van zaken op het gebied van winkels, winkelvastgoed én de ontwikkelingen op het gebied van online winkelen.

Bottom-line: webshops hebben moeite met winst maken (de meeste lijden zwaar verlies), webshops kunnen niet zonder stenen winkels (kijk bijvoorbeeld naar CoolBlue dat overal stenen winkels opent) en het percentage aankopen in de webshops is lang niet zo hoog als menigeen denkt. Ongeveer tien procent van de aankopen is online en ongeveer 90% vindt plaats in de stenen winkel. Dat zijn de percentages voor de totale retail. Als het over supermarkten gaat is het onlineaandeel minder dan 5%.

‘Fun Fact’: tot 2020 groeide het onlineaandeel langzaam, maar gestaag. In de coronabeleidsjaren steeg dat aandeel relatief fors, om in 2022 en 2023 weer te dalen naar het niveau van 2019. De laatste twee jaar is het onlineaandeel ongeveer gelijk gebleven. De ‘rek’ is er dus uit bij de online aankopen. De stenen winkel, een term die ikzelf heb geïntroduceerd in 2018, is terug van nooit weggeweest. Natuurlijk gaan daar ook wel eens dingen mis en als bijvoorbeeld Blokker failliet gaat (en later weer opnieuw start) is dat groot nieuws. Toch staan er meer seinen op groen dan op rood. Terwijl de webshops vaak in de hoek zitten waar de grootste klappen vallen, in ieder geval als het gaat om de vaak gigantische verliezen die worden geleden.

CAO

Terug weer naar Picnic. Het conflict dat het bedrijf heeft met de vakbonden gaat over de CAO. Picnic ziet zichzelf als een technologiebedrijf, terwijl de  vakbonden vinden dat Picnic een supermarktbedrijf is. Logisch, want het bedrijf noemt zichzelf immers ‘supermarkt op wielen’. Inmiddels heeft de rechter tot twee keer toe de vakbonden gelijk gegeven. En dat houdt in dat Picnic meer loonkosten moet betalen omdat het bedrijf onder de supermarkt-CAO valt. Picnic vindt dit onbestaanbaar en dreigt daarom uit Nederland te vertrekken. Echter, wat men er niet bij zegt, is dat er in de Nederlandse geschiedenis zelden een bedrijf is geweest dat zulke gigantische verliezen maakt, tien jaar lang op rij. Die verliezen zullen verder oplopen nu Picnic het in de rechtszaal verloren heeft, want de kosten stijgen mee.

Gigantisch verlies

Picnic leed in 2024 E 253 miljoen verlies op een omzet van E 1,5 miljard. Er wordt echter geopperd dat er sprake is van operationele winst (alleen in Nederland, de thuisbasis van het bedrijf en het land waar verreweg de meeste omzet behaald wordt), maar dat is het gevolg van rekenkundige activiteiten door bijvoorbeeld een kostenpost als ‘afschrijvingen op grote investeringen in robotisering’ nauwelijks mee te nemen. De zogenaamde operationele winst blijkt in de praktijk dus een verlies te zijn. Logisch ook, want anders kom je ook niet uit op dat bijna surrealistische bedrag van ruim 250 miljoen verlies in 2024 (van alle landen waar Picnic actief is tezamen) en een totaalverlies van bijna E 1 miljard over de afgelopen tien jaar. Picnic kan dan ook alleen overleven door forse kapitaalinjecties, waarvan de grootste van Bill Gates komt.

Geen bijdrage aan de staatsfinanciën

In een blog in 2023 (tevens hoofdstuk 12 van Retail is Mensenwerk) maken de auteurs duidelijk dat winst maken überhaupt een lastige kwestie wordt. ‘Bottom line’: Picnic is veel geld kwijt aan loonkosten, dure automatisering/robotisering en dure busjes. Een stenen supermarkt betaalt ongeveer 3% van de omzet aan huur, dát is wat Picnic kan besparen. Maar de duurdere logistiek, waarbij ook meer distributiehubs nodig zijn dan bij stenen supermarkten, en met name de hogere loonkosten (er is meer personeel nodig dan bij stenen supermarkten), zorgen ervoor dat Picnic hogere kosten heeft dan een stenen supermarktbedrijf. Daarbij: zelfs als er een keer een échte winst wordt genoteerd, dan nóg zal dat bedrag van 1 miljard euro verlies nooit worden gecompenseerd.

Dat houdt in dat Picnic nooit vennootschapsbelasting (de belasting over winst) aan de Nederlandse belastingdienst zal betalen. En dat betekent weer dat Picnic oneigenlijk stenen supermarkten beconcurreert in mijn optiek. Picnic levert dus geen financiële bijdrage aan de maatschappij. Vooruit, Picnic zorgt voor enige werkgelegenheid, maar gezien alle arbeidstekorten in Nederland is ook dat voordeel zeer gering te noemen.

Webshops worden bevoordeeld

Daarbij is het maar de vraag of webshops verder een goede bijdrage aan de samenleving bieden. Want stenen winkels dienen precariobelasting (op de uitstallingen) te betalen, reclamebelastingen én dienen geld te vragen voor verpakkingen en tasjes, terwijl de klanten fors moeten betalen voor parkeerkosten. Webshops hoeven daarentegen geen belastingen af te dragen en brengen geen verpakkingskosten in rekening, terwijl er soms ook sprake is van ongebreidelde (gratis) retourzendingen. Daarbij is de milieuschade enorm door al die busjes die door de woonwijk heen scheuren, met gevaar voor spelende kinderen op de koop toe. En dat terwijl stenen winkels verbinding brengen in de samenleving en een ontmoetingsplek bieden zodat de winkeliers omzet genereren en zij (bijvoorbeeld) de sportclubs kunnen sponsoren.  

En de ouderen?

Nu is het zo dat het bezorgen van boodschappen een uitkomst is voor ouderen en anderen die slecht ter been zijn. Helemaal waar. Zo zijn online-supermarktactiviteiten voor de intrinsiek stenen ketens Albert Heijn en Jumbo prima te verantwoorden als dienstverlening aan de klanten en is het nuttig ter vergroting van het klantenbereik. Thuisbezorging is een service, en soms een noodzaak voor degenen die niet zomaar meer de deur uitkunnen. Maar feit is dat er vooralsnog veel geld bij moet. Voor de winstgevende ketens als Albert Heijn en Jumbo is dat misschien niet zo’n probleem, tenzij het online-aandeel te groot wordt. Want dan komt de marge onder druk te staan. Voor een bedrijf als Picnic (100 procent online) is het businessmodel echter moeilijk rond te rekenen.

En de toekomst?

95% van de supermarktomzet vindt in de stenen supermarkt plaats. Het onlineaandeel in de supermarktomzet bedraagt minder dan 5%. Picnic en Albert Heijn hebben daarbinnen een marktaandeel van elk zo’n 40% en Jumbo 20%. Andere spelers zijn te verwaarlozen. De verwachting is dat het onlineaandeel nauwelijks zal groeien de komende jaren. Het is dan ook geen slecht nieuws als Picnic Nederland gaat verlaten. Het bedrijf voegt weinig toe aan de Nederlandse economie en de samenleving.

________________

*)         Hans van Tellingen is directeur van de Amsterdamse winkel- en parkeergedragsonderzoeker Strabo bv, is sociaal geograaf en auteur van onder andere de boeken ‘Retail is Mensenwerk’ en ‘Waarom Stenen Winkels Winnen’. www.hansvantellingen.nl, e-mail: hans@strabo.nl.

**)       Dit blog is ook verschenen op de site van OpinieZ op 3 september 2025