Alleen de overheid kan met belastingverlaging zorgen voor lagere boodschappenprijzen

De Spaanse keten Mercadona in Leça da Palmeira (Matosinhos-Porto), Portugal, augustus 2022, eigen foto

 

Alleen de overheid kan met belastingverlaging zorgen voor lagere boodschappenprijzen

Help, de prijzen voor de dagelijkse levensmiddelen zijn sterk gestegen! De schuld zou volgens de ‘communis opinio’ liggen bij die vreselijke graaiers van supermarktbedrijven. Zodat deze veel extra marge kunnen pakken.

Maar zo simpel is het niet. Sterker nog, supermarktbedrijven treffen weinig blaam. In een nieuwsprogramma mocht ik dit onlangs ook uitleggen. Dat de prijzen fors zijn gestegen kan niemand zijn ontgaan. Dat zijn de feiten. Alleen wordt soms met die feiten een loopje genomen, zodat klassieke ’indianenverhalen’ ontstaan. Supermarktbedrijven zouden inhalig zijn en zouden zich schuldig hebben gemaakt aan zogenaamde ‘graaiflatie’. Maar klopt dat wel? En hoe zit het dan precies met die boodschappenprijzen in Nederlands in vergelijking met België en Duitsland?

Inderdaad is het zo dat de prijzen in Nederland voor sommige producten aanzienlijk hoger zijn. Dat gaat dan met name om drogisterij-artikelen, appelmoes en frisdranken. En ook is de benzine in het buitenland fors goedkoper. ‘Gezond’ voedsel is echter vaak juist goedkoper in Nederland. Zoals rijst, soep en groenten. Maar ook snoep is fors goedkoper in ons eigen land, net als koffie. Gemiddeld genomen liggen de verkoopprijzen dan ook zo’n 3 procent lager dan in onze buurlanden. Desalniettemin zijn de prijzen in Nederland wel veel harder gestegen dan in onze buurlanden. En dat is het gevolg van overheidsbeleid en valt niet toe te rekenen aan de supermarkten.

Zo toont onderzoek van Laurens Sloot, ‘supermarktprofessor’ op de RijksUniversiteit Groningen en directeur van EFMI Business School (gespecialiseerd in supermarkten), aan dat de inkoopprijzen voor supermarkten in de afgelopen vier jaar met maar liefst 38% zijn gestegen. Dit heeft vooral te maken met hogere energiekosten, de verhoging van de belastingen (extra belasting op toch al veel hogere energiekosten, vermeerderd met BTW, in feite dus een drievoudige prijsverhoging), het verhogen van het minimumloon, de door de overheid opgelegde verduurzaming en de daarop volgende hoge inflatie. Het is een vliegwiel dat bewust lijkt aangezet door overheidsbeleid in het kabinet Rutte IV.

De gemiddelde verkoopprijzen in de supermarkten zijn echter ‘slechts’ met ongeveer 30 procent gestegen (en niet met 38 procent), wat betekent dat supermarkten niet alle kosten doorberekenen aan de consument. Dit kan gezien worden als een poging om klantloyaliteit te winnen, maar het drukt de winstmarges van de supermarkten. Precies het tegenovergestelde van de veronderstelde graaiflatie dus. De marges van alle Nederlandse supermarktbedrijven staan dan ook zwaar onder druk de laatste twee à drie jaar.

Maar wat kunnen we doen aan die hoge prijzen in de supermarkt? Een reflex uit de politiek is dat de prijzen gemaximeerd dienen te worden. Dat is mijns inziens een reflex die in het noodlijdende Venezuela zou passen. Of in de vroegere DDR. Onwenselijk.

Want hoewel de prijs ook bepaald wordt door de markt, doordat fabrikanten een adviesprijs bij de supermarkten neerleggen, is het met name het overheidsbeleid dat een negatieve invloed heeft op de prijsvorming. Hoge prijzen voorkom je niet door het instellen van maximumprijzen. Nee, hoge prijzen bestrijd je door de belastingen te verlagen.

De BTW ligt met 9 procent fors hoger dan in België en Duitsland. Daar kun je mee beginnen, door dit tarief fors te verlagen. Daarnaast is verlaging van de energiebelasting (die juist in 2022 werd verhoogd) een goede zet, naast een verlaging van alle extra lasten die met verduurzaming hebben te maken. Ook is een verlaging van het minimumloon, dat door het kabinet Rutte IV/Kaag fors is verhoogd, wat mij betreft bespreekbaar. Slecht voor de werknemers? Dat hoeft helemaal niet. Als de loonbelasting voor werknemers die werkzaam zijn in de retail wordt verlaagd, kunnen zij er zelfs netto geld aan over houden.

Iedereen blij. Hoger netto loon voor de werknemers, lagere inkoopprijzen, lagere energieprijzen (met name het belastingelement daarin) en lagere verkoopprijzen in de supermarkt. Zodat uiteindelijk ook een gezondere marge voor de supermarkten weer aan de orde komt. En dat dan zonder Venezolaanse reflexen die de prijs tot een maximum beperken. Want wij weten allemaal dat dit niet werkt en juist schaarste en zelfs honger in de hand werkt, daar bedrijven op deze wijze geen marge meer over kunnen houden en het product daarom niet meer leveren.

Mijn oproep aan de politiek is dan ook om de belastingen te verlagen: de BTW, de energiebelasting, de verduurzaamheidsbelastingen en de loonbelasting voor medewerkers die werkzaam zijn in de retail. De prijzen varen er wel bij, de samenleving profiteert en zelfs de schatkist zal ervan profiteren. In eerste instantie zijn er misschien iets minder inkomsten voor  de schatkist, maar op termijn juist meer, doordat de marges stijgen en dus ook de vennootschapsbelasting die retailers dienen te betalen omdat er meer winst wordt gehaald. Economie is niet zo moeilijk. Breng de overheidsbemoeienis naar een minimum, hef slechts lage belastingen. En uiteindelijk plukken de samenleving, de retailer, maar zeker ook de burgers er de vruchten van.

_____________

*)       Hans van Tellingen is directeur van de Amsterdamse winkel- en parkeergedragsonderzoeker Strabo bv, is sociaal geograaf en auteur van onder andere de boeken ‘Retail is Mensenwerk’ en ‘Waarom Stenen Winkels Winnen’. www.hansvantellingen.nl, e-mail: hans@strabo.nl.